آشنایی با مفهوم تخصیص ارز
همانطور که می دانید تخصیص ارز یکی از مهمترین مراحل در زمینه واردات کالا می باشد. پس از توافق با فروشنده در خصوص پرداخت هزینه های واردات و نوع ارز مورد مبادله، لازم است، ارز را برای ادامه واردات آماده کنید.
تهیه ارز می تواند به روش های مختلفی انجام شود. اما، استفاده از ارز وارداتی می تواند هزینه های اولیه واردات کالا را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. تجار همچنین قصد دارند با استفاده از این نوع ارزها هزینه ها و سرمایه اولیه را در معاملات بین المللی خود کاهش دهند و در این زمینه به سود بیشتری دست یابند.
اخذ ارز وارداتی از روش های مختلفی انجام می شود که دو رویکرد رایج آن از طریق صرافی ها و سامانه اینترنتی نیما است. سامانه اینترنتی نیما با ارائه روشی جدید و ابتکاری برای دریافت ارز برای کالاهای وارداتی، فرآیند دریافت ارز را آسان می کند. واردکنندگان از طریق این سامانه می توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری درخواست ارز وارداتی را ثبت کنند. ارز وارداتی را سریعتر و کارآمدتر دریافت کنند.
برای دریافت ارز وارداتی نیاز به یک سری مجوز و گواهی برای اثبات قانونی بودن فرآیند واردات است. وجود سامانه های الکترونیکی مانند سامانه نیما امکان دریافت سریع و موثر ارز وارداتی را فراهم کرده است.
بحران‌های اقتصادی کشور در سال‌های اخیر منجر به افزایش نوسانات در بازار ارز شده است. این عوامل، دولت را بر آن داشته تا سامانه الکترونیک نیما را برای تسهیل خرید ارز برای واردکنندگان ایجاد کند.
اخذ ارز وارداتی علاوه بر استفاده از بانک ها و صرافی ها مستلزم آشنایی با نحوه تخصیص، کالاهای واجد شرایط ارز وارداتی، قوانین و مجوزهای لازم و آشنایی خوب با مراحل دریافت ارز وارداتی قبل از اقدام در این زمینه است.
نحوه تخصیص ارز بانکی
اخذ مجوز تخصیص ارز یکی از مهمترین الزامات واردات کالا است. این مجوز توسط بانک های زیرمجموعه بانک مرکزی صادر می شود. امکان واردات کالاهای ضروری از سایر کشورها به ایران را فراهم می کند. این مجوز در خدمت حذف رفتار رانت جویی در تخصیص ارز است و به پویایی و استحکام بیشتر اقتصاد کشور کمک می کند.
در دوران تحریم، بازار ارز با نوسانات شدیدی مواجه شد و دولت توان کنترل ارز را از دست داد. این امر منجر به افزایش قیمت بسیاری از کالاهای وارداتی و کاهش قدرت خرید مردم شد. افزایش قیمت بر سایر کالاها نیز تاثیر گذاشته و به تدریج باعث افزایش قابل توجه قیمت آنها شد. در واکنش به تحریم ها و کاهش درآمد دلاری کشور، دولت به دنبال راهی جایگزین برای کنترل آشفتگی بازار بود. این امر منجر به خروج سریع ارز از کشور می شود. در نهایت دولت قانونی تصویب کرد که همه واردکنندگان باید ارز لازم برای واردات کالا را از بانک مرکزی دریافت کنند. این اقدام به دولت اجازه داد تا میزان صادرات ارز خارجی را کنترل کند.
اجرای این قانون چالش های مختلفی را برای دولت به همراه داشت و طبیعتا مشکلات جدیدی را برای تولیدکنندگان به همراه داشت. با وجود این سختی ها، قانون اجرا شد. زیرا در شرایط حاکم تنها راه کنترل خروج ارز از کشور تلقی می شد.
زمان انتظار برای دریافت تخصیص ارز در صف چقدر است؟
بر اساس اعلام آیین نامه صادرات و واردات با هدف کاهش زمان انتظار تخصیص ارز، زمان انتظار درخواست برای دریافت ارز بر اساس انواع شرایط تخصیص ارز در گمرک به شرح زیر است:
- موارد تخصیص یافته با توجه به محل عرضه ارز و نرخ ترجیحی که برای تخصیص درخواست فوری در نظر گرفته نمی شود.
- درخواست های ارائه شده از سوی بانک مرکزی و نرخ آزاد 30 روز پس از تاریخ ایجاد درخواست تخصیص ارز انجام می شود.
- درخواست با منبع ارزی سامانه نیما نیز منوط به دریافت تخصیص ارز 30 روز پس از تاریخ ایجاد درخواست می باشد.
- مواردی که تامین ارز از محل صادرات خود و غیر و یا سپرده خود و غیر و یا تسویه باشد ظرف یک روز کاری تخصیص می یابد.
تخصیص ارز برای واردکنندگان
شرکت‌های واردکننده کالا به ایران قبل از سال ۲۰۱۷ نیازی به تخصیص ارز بانکی نداشتند و می‌توانستند مستقیماً با فروشندگان کشورهای مختلف برای خرید کالاهای مختلف تماس بگیرند. اما به دنبال افزایش و تشدید تحریم ها علیه ایران در سال 2017، این کشور کاهش ارزش پولی خود را تجربه کرد. سپس واردکنندگان موظف شدند ابتدا برای واردات کالاهای خود از وزارت صنعت و معدن مجوز بگیرند. متعاقباً برای دریافت ارز دولتی بر اساس میزان مشخص شده کالا، نیاز به اجازه مراجعه به بانک برای تخصیص ارز داشتند.
یکی از اهداف اولیه تخصیص ارز، حمایت از تولیدکنندگان داخلی بود که در اولویت دسترسی به ارز دولتی برای خرید مواد اولیه ضروری بودند.
بر اساس این قانون، ارز بانکی برای واردات کالاهای لوکس ممنوع بود. و تنها کالاهای ضروری مشمول تخصیص ارز دولتی بودند. اما، در برخی موارد از این ارز برای واردات کالاهای لوکس استفاده می شد که نه به نفع بخش داخلی بود و نه از تورم کاسته شد. در نتیجه، این تصمیم منجر به کاهش ارزش پول در داخل کشور شد. برای رفع این مشکل، نهادهای دولتی نظارت خود را بر تخصیص ارز و خرید کالا با ارز دولتی به منظور کنترل روش‌های تخصیص و کاهش ضعف‌های موجود افزایش دادند.
متأسفانه واردکنندگانی که قصد واردات کالاهای اساسی را دارند همچنان با چالش های متعددی مواجه هستند. در نتیجه واردات کالا در سال های اخیر برای تولیدکنندگان سخت و طاقت فرسا شده است.
انواع ارز برای واردات کالا
بازرگانان برای واردات قانونی کالا به کشور نیاز به ارز دارند. به طور کلی تجار از دو طریق می توانند ارز مورد نیاز برای واردات کالای خود را تهیه کنند. انواع ارز برای واردات به شرح زیر است:
- ارز دولتی : این ارز توسط دولت تخصیص می یابد و برای تامین نیازهای واردات از کشورهای خارجی استفاده می شود. ممکن است قیمت کمتری نسبت به ارز آزاد داشته باشد.
- ارز آزاد : این ارز در بازار آزاد تعیین می شود. تحت تأثیر قوانین عرضه و تقاضا است. معمولاً به عنوان نرخ ارز رسمی کشور استفاده می شود.
مراحل تخصیص ارز وارداتی
تخصیص ارز وارداتی برای برخی کالاها مانند دارو و اقلام گروه یک با توجه به اولویت آنها تسریع می شود. اما به طور کلی فرآیند تخصیص ارز وارداتی زمان بر است و تمامی مراحل باید با دقت فراوان انجام شود. مراحل تخصیص ارز وارداتی به شرح زیر است:
- درخواست مجوز ورود کالا : واردکننده یا نماینده آنها باید مجوز ورود کالا را از سازمان صنعت، معدن و تجارت دریافت کنند.
- ثبت در سامانه : اطلاعات مربوط به واردات و مجوزهای مربوطه در سامانه مربوطه ثبت می شود.
- انتخاب بانک عامل : واردکننده باید بانک عامل خود را انتخاب کند تا مجوزها و اطلاعات لازم به بانک مرکزی ارسال شود.
- ثبت مجوز ورود کالا نزد بانک عامل : بانک عامل مجوز ورود کالا یا ثبت سفارش را از واردکننده دریافت و برای بانک مرکزی ارسال می کند.
- ترخیص ارز : بانک مرکزی بر اساس اولویت ها و مقررات به کالاها و خدمات مختلف ارز تخصیص می دهد.
گروه بندی تخصیص ارز کالای وارداتی
شناخت کالاهایی که ارز وارداتی بر اساس قوانین اجتماعی و اقتصادی به آنها اختصاص می یابد بسیار مهم است. بنابراین در ابتدا به بررسی چهار گروه کالایی مشمول تخصیص ارز وارداتی می پردازیم.
کالاهای گروه یک : تعیین این کالاها توسط وزارت حراست شامل مواد اولیه و کلیه کالاهای اساسی است و این نرخ همواره از محل فروش درآمدهای نفتی تامین می شود. (با استفاده از ارز دولتی وارد کشور می شوند.)
کالاهای گروه دو : به کلیه کالاهای واسطه ای و مواد اولیه و سرمایه مورد تایید و تعیین وزارت صنایع و تامین ارز آنها از طریق صادرات محصولات پتروشیمی، فولاد و مواد معدنی تامین می شود.
کالاهای گروه سه : تمامی کالاهای مصرفی در این گروه قرار می گیرند و برای واردات آنها نیازی به خرید ارز وارداتی از طریق سامانه نیما نیست. این کالاها از نظر عملیاتی تفاوت چندانی با گروه کالاهای شماره دو ندارند و ارز وارداتی برای آنها تعیین نشده است.
کالاهای گروه چهار : ورود این کالاها به کشور ممنوع بوده و ارز وارداتی به این گونه کالاها تعلق نمی گیرد.
در حال حاضر، ارز دولتی فقط به کالاهایی مانند جو، ذرت، گندم، دارو، تجهیزات پزشکی، روغن خام و انواع دانه های روغنی مانند سویا تعلق می گیرد.
بانک مرکزی و وزارت صنایع، دو وزارتخانه هستند که وظیفه تخصیص ارز وارداتی را بر عهده دارند. ارائه مجوزهای لازم برای دریافت ارز وارداتی به این وزارتخانه ها الزامی است.
مجوزهای اولیه واردات کالا شامل مجوز ثبت سفارش است که با مراجعه به سامانه جامع تجارت ایران قابل دریافت می باشد. این مجوز توسط وزارت حراست صادر شده و حاکی از آن است که کلیه فرآیندهای مربوط به واردات کالا کاملاً قانونی و تحت نظارت مراجع ذیربط است.
پس از دریافت کد هشت رقمی مربوط به مجوز ثبت سفارش، باید برای مجوز دوم نیز اقدام کنید. مجوز دوم، مجوز دریافت ارز وارداتی از بانک مرکزی است که باید با مراجعه به سامانه های مربوطه و مراجع ذیربط در این زمینه اخذ شود. پس از دریافت مجوز و ارائه آن به بانک مرکزی می توانید ارز لازم برای خرید کالا و هزینه های مربوط به واردات کالاهای تجاری را تهیه کنید.
راه های دریافت ارز وارداتی
روش های مختلفی برای اخذ ارز وجود دارد. این مرحله یکی از مهم ترین مراحل در زمینه واردات کالا است. وارد کننده کالا باید در مورد نحوه پرداخت و همچنین نوع ارز با فروشنده کالا به توافق برسد. مهم ترین اقدام نحوه اخذ ارز وارداتی است.
همانطور که گفته شد تخصیص و استفاده از ارز وارداتی نقش موثری در کاهش هزینه های اولیه واردات دارد. بنابراین دولت برای برخی از کالاهای مورد نیاز جامعه ارز وارداتی تعیین کرده است که باید همواره از طریق واردات تامین شود. به این ترتیب بستر مناسبی برای واردات کالا در کشور فراهم می شود.
معامله گران نیز می توانند با استفاده از نوع ارز، هزینه ها و سرمایه اولیه خود را کاهش دهند. و در این زمینه به سود بیشتری دست یابند.
روش های دریافت ارز وارداتی عبارتند از :
- ارز نیمایی
- ارز بانکی
- ارز اشخاص
- واردات در برابر صادرات خود
- واردات در برابر صادرات دیگران
دو روش رایج برای دریافت ارز وارداتی مراجعه به سامانه اینترنتی نیما و ثبت درخواست دریافت ارز وارداتی و دیگری مراجعه به صرافی ها است. مراجعه به سامانه روشی است که فرآیند دریافت ارز را برای مردم تسهیل می کند. و افراد می توانند بدون مراجعه حضوری به سازمان های مربوطه درخواست خود را برای دریافت ارز وارداتی ثبت کنند.
اما برای دریافت ارز وارداتی نیاز به یک سری مجوز و گواهی برای انجام مراحل قانونی واردات کالا است. در این صورت تجار مشمول دریافت ارز وارداتی یا ارز دولتی می شوند.
وجود بحران های اقتصادی در چند سال اخیر، باعث افزایش نوسانات در بازار ارز شده است، ایجاد سامانه نیما توسط دولت برای واردکنندگان برای دریافت ارز وارداتی در سریع ترین زمان ممکن و تسهیل در دریافت ارز موثرتر است.
مشکلات مربوط به تخصیص ارز (مشکلات ناشی از طولانی بودن فرآیند تخصیص ارز حل می شود ؟ )
قانون تخصیص ارز مشکلات مختلفی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرد. در ادامه به بررسی مهمترین مشکلات می پردازیم.
- توقف کالا در گمرک
- ایجاد مشکل برای واردکنندگان قبلی
- نوسانات ارز
- سامانه نیما
توقف کالا در گمرک : توقف واردات کالا یکی از مشکلات اصلی تولیدکنندگان بود، تخصیص ارز بانکی مستلزم زمان زیادی بود و همین امر باعث شد تا واردات کالا زمان بیشتری را به خود اختصاص دهد. کالا در زمان مناسب وارد بازار نمی شود. در نتیجه، عرضه ناکافی، قیمت کالا افزایش می یابد.
ایجاد مشکل برای واردکنندگان قبلی : برخی از واردکنندگان قبل از ابلاغ این قانون اقدام به خرید کالا کرده بودند و بر اساس قانون جدید در ترخیص کالا از گمرک دچار مشکل شدند.
نوسانات ارز : افزایش و کاهش قیمت ارز در کشور از دیگر مشکلاتی است که واردکنندگان با آن مواجه هستند. متاسفانه هیچکس نمی تواند پیش بینی درستی از آینده نرخ ارز در کشور داشته باشد. به همین دلیل بسیاری از واردکنندگان دیگر به دنبال واردات و تخصیص ارز بانکی و تبدیل سرمایه خود به خودرو، طلا و ملک نیستند. در نتیجه از تنوع کالاها در بازار کاسته شده و حتی برخی از کالاها با کمبود شدید مواجه می شوند.
سامانه نیما : ایجاد سامانه یکپارچه تخصیص ارز مزایای بسیاری برای واردکنندگان داشت. اما مشکلات جدیدی در پی دارد. این سامانه در برخی موارد مشکلاتی را ایجاد می کند. یکی از مهمترین مشکلات سامانه نیما بالا بودن نرخ ارز در این سامانه حتی بالاتر از نرخ ارز در بازار آزاد بود. در این شرایط واردکنندگان برای ایفای تعهدات خود مجبور به پذیرش این قیمت ارز شدند و در نهایت ضرر زیادی را به بار آورد.
